Chirurgia Onkologiczna

Nowotwór skóry jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u ludzi białej rasy. Stanowi około 97% wszystkich nowotworów skóry i około 1/3 wszystkich nowotworów złośliwych.

Etiopatogeneza

Przyczyną powstania raka skóry jest m.in. ekspozycja na promienie UV, która jest uznawana obecnie za główny czynnik sprawczy w tym nowotworze. Występuje on najczęściej u ludzi wykonujących prace na otwartej przestrzeni (np. rolnicy, rybacy).

Do innych przyczyn powstawania raka skóry zalicza się narażenie na czynniki chemiczne, jak np. środki ochrony roślin (herbicydy), pochodne ropy naftowej, środki grzybobójcze, węglowodory aromatyczne, związki arsenu.

Także miejsca narażone na przewlekłe drażnienie chemiczne, termiczne lub mechaniczne mogą być narażone na powstanie raka skóry. Dotyczy to osób palących papierosy (rak wargi), mających przewlekłe przetoki, których brzegi są drażnione zarówno w sposób chemiczny jak i mechaniczny lub narażonych na infekcje wirusem brodawczaka (papilloma).

Do stanów uznawanych za predysponujące do powstania raka skóry należą:

• blizny pooparzeniowe
• nadmierne rogowacenie (starcze: keratosis senilis, słoneczne: keratosis solaris)
• róg skórny (cornu cutaneum)
• choroba Bowena (postać przedinwazyjna raka kolczystokomórkowego)
• rogowacenie białe (leucoplakia, leukoplakia)
• Bowenoid papulosis (zmiany wywołane przez wirus brodawczaka ludzkiego, występujące w obrębie narządów płciowych)
• erytroplazja Queyrata
• skóra pergaminowa (xeroderma pigmentosum)
• zespół znamieniowatych nabłoniaków podstawnokomórkowych (nevoid basal cell carcinoma syndrom)

Nowotwór wargi należy do grupy nowotworów występujących w obrębie jamy ustnej. Zwykle dotyczy dolnej wargi. Badania statystyczne wskazują, iż rak wargi dotyka częściej mężczyzn niż kobiet.
Czynnikami ryzyka nowotworu wargi jest wiek i tryb życia. Po 40. roku życia znacznie wzrasta ryzyko zachorowania na ten typ raka. Najczęstszą przyczyną choroby jest palenie tytoniu w skojarzeniu ze spożywaniem znacznych ilości alkoholu. Palenie tytoniu jest przyczyną 80-90 proc. przypadków raka jamy ustnej.

Objawy choroby często są niewykrywalne dla samego chorego, dlatego też bardzo istotną rolę odgrywają regularne wizyty u stomatologa, który posiada wiedzę pozwalająca na wczesne wykrycie choroby. Podobnie często choroba jest wykrywana podczas rutynowych okresowych badań kontrolnych u lekarza.

Objawami mogącymi sugerować nowotwór wargi mogą być:

• bolesne zmiany w obrębie warg, dziąseł, wewnętrznej części jamy ustnej
• krwawienia i trudności z gojeniem się ran w jamie ustnej
• pojawienie się białych lub czerwonych plamek na dziąsłach, języku lub we wnętrzu jamy ustnej

Objawem nowotworu może być też:

• wyczuwalny językiem guzek lub zgrubienie w obrębie policzka
• nagła zmiana głosu
• obrzęk szczęki lub żuchwy
Osoby z nowotworem wargi uskarżają się na:
• bolesność jamy ustnej bez wyraźnego powodu
• trudności z żuciem i połykaniem pokarmów
• utratę czucia lub uczucie drętwienia w jamie ustnej

Nowotwór piersi to najczęściej występujący w Polsce nowotwór wśród kobiet. Najczęściej rozwija się u kobiet między 50. a 70. rokiem życia i to one są w grupie największego ryzyka zachorowania. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowań na raka piersi, niezbędna jest odpowiednia profilaktyka, szczególnie regularna samokontrola piersi.

W diagnostyce raka piersi wykonuje się szereg badań, z których najważniejsza jest mammografia, zaś leczenie opiera się na leczeniu operacyjnym, chemioterapii i radioterapii.

Objawy kliniczne raka piersi zależą od stadium zaawansowania. W stadium początkowym rak piersi przebiega bezobjawowo. Zwykle jest rozpoznawany przypadkowo jako twardy guzek w piersi, wyczuwalny dotykiem.
U większości chorych na raka piersi pierwszym objawem jest niebolesny guz zlokalizowany w kwadrancie górnym zewnętrznym (górnej bocznej części piersi) (ok. 35% przypadków), najrzadziej w dolnym wewnętrznym (dolnej przyśrodkowej części) (około 5% przypadków). Umiejscowienie zmiany pierwotnej po stronie lewej jest częstsze. Takie umiejscowienie guzów wynika z rozmieszczenia tkanki gruczołowej w gruczole sutkowym. Wyciek z brodawki budzi niepokój, jeżeli towarzyszy on guzkowi w okolicy zabrodawkowej lub okołobrodawkowej.

Inne objawy raka piersi to:

• asymetria sutków
• wciągnięcie brodawki
• owrzodzenie brodawki lub skóry piersi
• guzki dodatkowe w okolicy
• ból bez uchwytnych przyczyn
• niewielkiego stopnia pogrubienie skóry
• obraz skórki pomarańczy (nacieczone więzadła)
• świąd lub pieczenie brodawki

Rozwijającemu się rakowi towarzyszy w wielu przypadkach powiększenie pachowych węzłów chłonnych po stronie zajętej piersi, a w dalszych etapach powiększenie węzłów szyjno-nadobojczykowych. Objawami tzw. raka zapalnego piersi jest szybko narastający obrzęk skóry, połączony z jej zaczerwienieniem, nadmiernym uciepleniem i jej bolesnością.

Nowotwór jelita grubego jest to nowotwór występujący w obrębie okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego i odbytnicy.
Rak jelita grubego rozwija się w większości przypadków na podłożu uszypułowanego, znacznie rzadziej nieuszypułowanego gruczolaka, w którym poprzez procesy metaplastyczne doszło do powstania raka nieinwazyjnego (tzw. raka in situ, CIS) – obecnego wyłącznie w obrębie błony śluzowej, a następnie inwazyjnego (po nacieczeniu poza blaszkę właściwą błony śluzowej).
W 90-95% przypadków zachorowanie na nowotwór złośliwy jelita grubego jest sporadyczne, w pozostałych 5-10% występuje podłoże dziedziczne.

Objawy


Wielu pacjentów z rozpoznaniem raka jelita grubego nie zauważa żadnych objawów choroby. Jednym z częstszych symptomów jest obecność krwi w/na stolcu i objawy związanej z tym niedokrwistości z niedoboru żelaza (łatwe męczenie się, osłabienie). U około 76% chorych krwawienie ma charakter utajony, co sprawia, że niezwykle użyteczne są badania krwi utajonej w kale, wykorzystywane również jako test przesiewowy.

Pozostałe objawy zależą od umiejscowienia guza pierwotnego:

● rak prawej połowy okrężnicy: niecharakterystyczny tępy ból w okolicy podbrzusza po stronie prawej, w okolicy pępka lub nadbrzusza niekiedy sugerujące zapalenie wyrostka robaczkowego; stolec ciemny, brunatny lub zmieszany z krwią; guz wyczuwalny w/pod śródbrzuszu po stronie prawej

● rak lewej połowy okrężnicy: wzdęcia i/lub bóle, często o charakterze kolki jelitowej; świeża domieszka jasnoczerwonej krwi pokrywającej stolec; zmiana rytmu wypróżniania (objętość stolca, stolce zwężone, zmiany pory wypróżnień, zaparcia); niedrożność (narastające wzdęcia, ból, nudności, wymioty, zaparcia)

● rak odbytnicy: domieszka jasnoczerwonej krwi pokrywającej stolec; uczucie niepełnego wypróżnienia (parcie daremne, biegunka poranna); kolka jelitowa powodująca potrzebę wypróżnienia, ból brzucha i/lub krocza

Inne niespecyficzne symptomy to: chudnięcie, brak łaknienia, gorączka.

W przypadku znacznego zaawansowania nowotworu mogą wystąpić objawy związane z nacieczeniem innych narządów (pęcherz moczowy, pochwa) lub obecnością przerzutów odległych (najczęściej w wątrobie i płucach).

Najczęstszym nowotworem złośliwym żołądka, bo występującym aż w 95% przypadków, jest gruczolakorak (adenocarcinoma). Wywodzi się on z komórek błony śluzowej wyścielającej żołądek.
Inne, rzadsze nowotwory, to:

• chłoniaki
• guzy neuroendokrynne
• mięsaki
• guzy podścieliska przewodu pokarmowego (GIST)

Objawy raka żołądka są niecharakterystyczne i mogą być identyczne z tymi, które obserwowane są w innych powszechnych chorobach, takich jak zapalenie błony śluzowej żołądka czy też choroba wrzodowa lub refluksowa. Lekceważenie pierwszych symptomów niewątpliwie wpływa na opóźnienie prawidłowej diagnozy i jest przyczyną rozpoznawania choroby nowotworowej w zaawansowanym stadium, co zmniejsza szanse chorego na wyleczenie.

Do najczęściej zgłaszanych objawów wśród pacjentów z rakiem żołądka należą:

• objawy dyspeptyczne (tj. bóle w nadbrzuszu, uczucie pełności, odbijanie, nudności)
• utrata apetytu
• ubytek masy ciała
• wymioty
• zaburzenia połykania
• smoliste stolce

Zwykle objawy te trwają kilka miesięcy, a nawet lat, okresowo nasilając się i ustępując. W późniejszym etapie choroby mogą dołączyć się: wyczuwalny guz w nadbrzuszu, powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie węzłów chłonnych znajdujących się nad obojczykiem po lewej stronie (węzeł Virchowa), wodobrzusze, wyniszczenie, wysięk w jamie opłucnej, guz jajnika (tzw. guz Krukenberga będący przerzutem raka żołądka do jajnika).
Występowanie któregokolwiek z objawów wymaga konsultacji lekarskiej, a pierwszym krokiem w wyjaśnieniu przyczyny dolegliwości powinno być zebranie wywiadu i zbadanie pacjenta.

Nowotwór jądra to najczęstszy nowotwór złośliwy z grupy guzów litych w grupie młodych mężczyzn (pomiędzy 20 a 35 rokiem życia). Potoczne określenie „rak jądra” obejmuje całą grupę nowotworów, które można podzielić na nowotwory zarodkowe i niezarodkowe. Przeważającą większość guzów jądra (95-99%) stanowią nowotwory zarodkowe. Biorąc pod uwagę cechy kliniczne, można je podzielić na nasieniaki i nienasieniaki
Nowotwór jądra powstaje, gdy komórka wywodząca się z jądra zaczyna się niepohamowanie dzielić, tworząc guz. W przypadku, gdy powstający guz nacieka okoliczne tkanki i niszczy je oraz gdy komórki z guza potrafią przeniknąć do naczyń krwionośnych lub chłonnych, przenieść się z krwią lub chłonką do innego narządu i tam stworzyć guz potomny – przerzut – wówczas taki nowotwór nazywamy nowotworem złośliwym. Nowotwór złośliwy ma potencjał naciekania zdrowych tkanek i tworzenia przerzutów.

Objawy


W 90% przypadków nowotworu jądra można stwierdzić obecność guzka w jądrze lub zmianę konsystencji jądra. Guz jądra jest wyraźnie twardszy od prawidłowego miąższu jądra. Jest to podstawowy objaw obecności nowotworu jądra. Pacjenci mogą skarżyć się na uczucie dyskomfortu w mosznie lub pobolewanie jądra. Rzadko objawom towarzyszy silny ból – ten objaw zwykle występuje wówczas, gdy dołącza się proces zapalny. Pobolewania lub ból występują u co czwartego pacjenta. W związku z wydzielaniem przez guz do krwi pewnych substancji o działaniu hormonalnym u części pacjentów stwierdza się powiększenie i tkliwość piersi. Objaw ten jest nazywany ginekomastią i występuje u około 7% pacjentów. W zaawansowanych przypadkach nowotworu zarodkowego mogą dołączać się objawy wynikające z obecności przerzutów. Pacjent może skarżyć się na ból brzucha lub okolicy lędźwiowej, zgłaszać kaszel, krwioplucie.

Nowotwory tkanek miękkich to bardzo zróżnicowana grupa nowotworów podzielona na podstawie rodzaju tkanki, z której wywodzi się guz.
Pierwotne nowotwory tkanek miękkich są to tak zwane mięsaki. Słowo to jest ogólnym określeniem nowotworów złośliwych wywodzących się z tkanki innej niż nabłonkowa. Wynika z tego bardzo duża różnorodność tej grupy. Mięsaki mogą rozwinąć się z tkanek różnego typu, np. tkanki kostnej, z tkanek miękkich, np. tłuszczowej, mięśniowej, nerwowej, czy też z utkania naczyń krwionośnych i limfatycznych.

Objawy


Najczęstszym objawem jest niebolesny guz tkanek miękkich położony pod powięzią – cienką błoną otaczającą grupy mięśni. Guz daje różnego stopnia zniekształcenie zarysu kończyny. Stwierdzenie położenia podpowięziowego upoważnia do postawienia wstępnego rozpoznania mięsaka niezależnie od jego wymiarów.
Inne rzadziej występujące objawy kliniczne mięsaków to:

• ból
• ograniczenie ruchomości w stawie
• obrzęk
• zaburzenia o charakterze neurologicznym lub naczyniowym

Objawy ogólne są bardzo rzadkie i należą do nich stany podgorączkowe i osłabienie.